पढ्न लाग्ने समय : 3 मिनेट
कुरा वि.संं १९७० तिरको थियो । तत्कालीन प्रधानमन्त्री त्रय मातृकाप्रसाद, विश्वेश्वरप्रसाद तथा गिरिजाप्रसाद कोइरालाका पिता कृष्णप्रसाद कोइराला व्यापारको सिलसिलामा तत्कालीन सप्तरी जिल्लाको चन्द्रगञ्ज पुगेका थिए । उनले नेपालका भन्सारहरूका ठेक्का हात पारेका थिए । सप्तरीमा उनको भेट बडाहाकिम मणिकलालसँग भयो र उनीसँग विद्यालय स्थापनाको योजना सुनाउँदा बडाहाकिम 'कन्भिन्स' भए । स्थानीय बुज्रुकहरूले आफूहरू गाउँमा स्थापना हुने विद्यालयका लागि जग्गा निःशुल्क दिन पनि राजी भएको बताए ।
विद्यालय स्थापना गर्ने निर्णयसँगै नामको पनि टुंगो लगाइयो । सबैको सहमतिमा 'चन्द्र मणिक कृष्ण पाठशाला' नामाकरण गरियो । सोही नाममा विद्यालय अनुमति दिन मणिकलालले तत्कालीन प्रधानमन्त्री रूी ३ चन्द्रशमशेरसमक्ष निवेदन दिए । चन्द्रशमशेरले विद्यालय सञ्चालनका लागि अनुमति त दिए तर नयाँ नाम कामय गरी पठाए । काठमाण्डाैबाट १९७१ सालमा 'चन्द्रमणिक पाठशाला' ले स्वीकृति पाएको पत्र पठाइयो । प्रस्तावित नामको बीचमा रहेको 'कृष्ण' शब्द हटाएर चन्द्रशमशेरले विद्यालय सञ्चालनको अनुमति दिएका थिए ।
कृष्णप्रसाद कोइराला राणाशासन विरोधी थिए । नेपाली जनता निकै गरिब भएको भन्दै तिनको दयनीय आर्थिक अवस्थाका बारेमा अवगत गराउने उद्देश्यले कृष्णप्रसादले बाकसमा पुराना लुगा राखेर चन्द्रशमशेरसमक्ष पार्सलका रूपमा पठाएका थिए । सिंहदरबारको बैठककक्षमा चन्द्रशमशेरले मुद्दा सुन्ने गर्दथे । चन्द्रशमशेर मुद्दा सुन्न व्यस्त हुँदै गर्दा राममणि आचार्य दीक्षित र अष्टमान सिंहले कृष्णप्रसादद्वारा पठाएउको पार्सल खोलिहेर्दा पुराना लुगाका साथमा जुम्रा पनि सल्बाइरहेका थिए । चन्द्रशमशेरले भन्सारका ठेकेदारले बहुमूल्य सामाग्री पठाएका होलान् भन्ने ठानी खुशी भएका थिए तर बाकस खोल्दा फाटेका चोलो र भादगाउँले टोपी देखेपछि उनको रिसको सीमा नै रहेन । उनलाई अपव्याख्या गरिदिएर उक्साइयो । त्यस घटनाका कारण छाती पोलिएका चन्द्रशमशेर कृष्णप्रसादसँग निकै रूष्ट भए । चन्द्रशमशेरले कृष्णप्रसाददाई त्यत्तिकै छाड्नेवाला थिएनन् । उनले आफ्ना विश्वासपात्र फणिन्द्रनाथ शर्मालाई कृष्णप्रसादलाई पक्राउ गर्न खटाए जो उनका मित्र समेत थिए भने चन्द्रशमशेले फणिन्द्रलाई ज्वाइँ भन्दथे आर्थिक प्रलोभन समेत देखाएका थिए । फणिन्द्रले जुक्ती लगाएर कृष्णप्रसादलाई पक्राउबाट उम्काउन सहयोग गरि समाउन नसकिएको चन्द्रशमशेर समक्ष जाहेर गरे । यसै घटनाका कारण विद्यालयको नामको बीचमा राखिएको कृष्णप्रसादको नाम चन्द्रशमशेरले हटाएका थिए ।
वि.संं १९८६ साल मंसिरमा चन्द्रशमशेरको निधन भएपछि कृष्णप्रसादलाई माफी दिइयो । उनी सपरिवार स्वदेश फर्किए । जुद्धशमशेरको पालामा कृष्णप्रसादलाई १९९९ सालमा राजकाजसम्बन्धी अभियोगमा पक्राउ गरियो । काठमाण्डाैमा धर्माशालामा कडा निगरानीका साथ उनलाई राखियो । बन्दी जीवनमै दुई वर्षपछि उनको निधन भयो ।
प्रकृति अधिकारीको पुस्तक राणाकालीन शिक्षाबाट । पुस्तक थुप्रै तथा अमेजनबाट अर्डर गर्न सकिन्छ ।